AMED - İHD Amed Şubesi'nin raporlarına göre, Kürdistan'da 2024 yılında, 7 bin 431 hak ihlali yaşandı, 117 sivilin ise yaşam hakkı ihlal edildi. 

 

İnsan Hakları Derneği (İHD) Amed Şubesi, Kürdistan'da 2024 yılı içinde yaşanan hak ihlallerine ilişkin raporunu açıkladı. "Doğu ve Güneydoğu Anadolu Bölgesi 2024 Yılı İnsan Hakları İhlalleri" adıyla düzenlenen rapor, İHD Amed Şubesi'nde düzenlenen basın toplantısıyla açıklandı. Toplantıda konuşan İHD Amed Şube Başkanı Ercan Yılmaz, uzun yıllardır süren Kürt meselesinin çözümsüzlüğünü Türkiye'de çok ağır insan hak ihlallerine sebep olduğunu söyledi. Yılmaz, Cumhuriyet kurulduğundan bu yana Kürt halkının temel hakka erişiminin, kimliklerinin ve anadilde eğitim hakkının tanınmadığını belirtti. 

 

Raporun değerlendirmeleri paylaşan İHD Eş Genel Başkan Yardımcısı Rümeysa Deniz Kaya, geçen yıl insan hakları ihlallerinin yoğunlaşarak ve sistematik bir şekilde devam ettiğini söyledi. Rümeysa Deniz Kaya, şiddete dayalı politikaların, cinsiyetçiliğin, ırkçı yaklaşımların, ayrımcı uygulamaların derinleştiğini ifade etti. Rümeysa Deniz Kaya, politikalar sonucu Kürdistan'da en az 108'i çocuk olmak üzere toplam 2 bin 14 kişinin gözaltına alındığını,  8'i çocuk en az 308 kişinin tutuklandığını, en az 12 kişiye ev hapsi verildiğini, en az 972 ev/iş yerinin kolluğun baskınına uğradığını kaydetti. 

 

Düşünce ve ifade özgürlüğüne ilişkin verileri paylaşan Rümeysa Deniz Kaya, 178 dosyada, 60 kişi hakkında soruşturma, 20'si dava dosyasında ise 108 kişi hakkında dava açıldığını, aralarında gazeteci ve siyasetçilerin olduğu 23 dosyada, 93 kişi hakkında değişik hapis ve para cezaları verildiğini aktardı. 

 

'EN AZ 32 MAHPUSUN TAHLİYESİ ERTELENDİ'

 

Aynı yıl içinde cezaevlerinde 109 tutsakların istekleri dışında başka cezaevlerine sevk edildiğini en az 125 tutsağın sağlık hakkı ve en az 1 tutsağın görüş hakkının ihlal edildiğini dile getiren Rümeysa Deniz Kaya, en az 74 tutsak hakkında çeşitli gerekçelerle soruşturma başlatıldığını, en az 40'ına disiplin cezası verildiğini kaydetti. Rümeysa Deniz Kaya, en az 22 tutsağın tecrit ve izolasyona maruz bırakıldığını, en az 32'sinin infazı çeşitli gerekçelerle ertelendiğini ifade etti. 

 

'HÜKÜMET BARIŞ İÇİN BİR YOL HARİTASINI ORTAYA KOYMALI'

 

Kürt Halk Önderi Abdullah Öcalan'ın "Barış ve Demokratik Toplum Çağrısı'na dikkati çeken Rümeysa Deniz Kaya, "Türkiye'de kalıcı ve onurlu barışın tesisi açısından önemli bir fırsat olduğunu belirtmek isteriz. Başlayan bu yeni dönemde, devlet ve hükümetin hem Kürt meselesini ortaya çıkaran sebepleri hem de çözümsüzlüğü nedeniyle her gün ortaya çıkan yeni sorun alanlarını tahlil ederek barış için bir yol haritası ortaya koyması gerekmektedir. Çatışmanın tarafları arasında müzakereyi güçlendirecek bir diyalog mekanizması kurulmalı ve aktörlerin rolünü oynayabileceği koşullar sağlanmalıdır" ifadelerini kullandı. 

 

Kürt sorununun çözümüne yönelik yasal ve anayasal düzenlemelerin yapılması çağrısı yapan Rümeysa Deniz Kaya, "Bu temelde, Kürt meselesinin demokratik yollarla çözümü için başlatılan müzakere ortamının sürdürülmesi ve sonuç alınması yönünde tüm kesimlerin daha fazla çaba göstermesi çağrısında bulunuyoruz" dedi. 

 

Rümeysa Deniz Kaya'nın açıklamasının ardından İHD Amed Şube Sekreteri Ömer Saman, yaşanan hak ihlalleri bilançosunu açıkladı. 

 

Saman'ın açıkladığı, raporun bilançosunda ihlaller şu ifadelerle yer aldı: 

 

"*Bölgede yaşam hakkına yönelik ihlaller sonucu 31 kolluk görevlisi, 116 silahlı militan ve 117 sivil olmak üzere en az 264 kişi yaşamını yitirirken, 21 kolluk görevlisi ve 142 sivil olmak üzere en az 163 kişi çeşitli şekillerde yaralandı.

 

* Bölge kentlerinde “keyfi öldürme, silah ve orantısız güç kullanma, dur ihtarına uymama”,  “Yargısız infaz” sonucu kolluk güçleri tarafından açılan ateşle 3 yurttaş yaşamını yitirdi, 4 yurttaş çeşitli şekillerde yaralandı.  Köy Korucuları tarafından ise 13 yurttaş çeşitli şekillerde yaralandı.

 

* Bölge cezaevlerinde 11 tutuklu çeşitli hastalıklar veya intihar ettiği iddiasıyla yaşamını yitirirken, 1 tutuklu ise ağır şekilde yaralandı. 

 

* Resmi hata ve ihmaller sonucu en az 19 yurttaş yaşamını yitirirken en az 79 yurttaş çeşitli şekillerde yaralandı. 

 

* Bölge kentlerinde en az 4 kolluk görevlisi intihar iddiasıyla ve şüpheli şekilde yaşamını yitirdi.

 

* Bölge kentlerinde saldırılar sonucu en az 3 siyasi parti üyesi yaşamını yitirirken, 26 kişi ise çeşitli şekillerde yaralandı. 

 

* Haber takibi yapan en az 6 gazeteci sözlü ve fiziksel saldırıya maruz kaldı. 

 

* En az 2 doktor, 5 sağlık görevlisi, 2 işçi ve 1 öğrenci fiziksel saldırıya uğrayarak yaralandı. 

 

* Bölge kentlerinde ve sınır ötesi yaşanan çatışmalarda en az 27 kolluk görevlisi yaşamını yitirirken, 21 kolluk görevlisi de yaralandı. Aynı çatışmalar sonucu en az 116 silahlı militan yaşamını yitirdi. 

 

* Kırsal-çatışma alanlarında bırakılan patlayıcılar ve mayın patlaması sonucu 1’i çocuk 3 yurttaş yaşamını yitirirken, yine 1’i çocuk 3 yurttaş ise yaralandı. 

 

* Bölge kentlerinde 14 çocuk, 50 kadın, 14 erkek olmak üzere; en az 78 yurttaş şüpheli şekilde yaşamını yitirdi.

 

ÇATIŞMALI ORTAMDA MEYDAN GELEN İHLALLER 

 

* Bölgede 6 kent ve bağlı ilçe sınırlarında bulunan yüzlerce alanı kapsamına alacak şekilde 45 defa özel güvenlik bölgesi ilan edildi.En az 2 kente 3 kez sokağa çıkma yasağı ilan edildi. 

 

* Bölgede çatışmalardan kaynaklı en az 1 orman yangını yaşandı.

 

* Örgüt militanlarına ait en az 1 cenaze ailesine teslim edilmedi. En az 5 militanın cenazesi çeşitli girişimlere rağmen ailelerine geç teslim edildi. En az 2 mezarlığa saldırı gerçekleşti. 

 

KADINLARIN YAŞAM HAKLARINA YÖNELİK İHLALLER

 

* Aile içi şiddet sonucu en az 52 kadın yaşamını yitirdi, 11 kadın yaralandı.

 

* Toplumsal alanda uğradığı saldırı sonucu en az 16 kadın yaşamını yitirdi, 11 kadın yaralandı. En az 5 kadına yönelik cinsel saldırı gerçekleşti. 

 

* Bölgede kadın yaşam hakkına yönelik saldırılar sonucu 50’si şüpheli, 52’si aile içi, 16’sı toplumsal alanda şiddet sonucu en az 118 kadın yaşamını yitirdi.

 

 

ÇOCUKLARIN YAŞAM HAKLARINA YÖNELİK İHLALLER 

 

* Aile içi şiddet sonucu en az 14 çocuk yaşamını yitirdi, en az 1 çocuk yaralandı.

 

* Toplumsal alanda şiddet sonucu en az 5 çocuk yaşamını yitirdi, en az 5 çocuk yaralandı. Toplumsal alanda en az 36 çocuk cinsel istismara maruz kaldı, 1 çocuk ise alıkonuldu.

 

* Bölge okullarında en az 3 çocuk şiddete maruz kaldı.

 

İŞKENCE YASAĞINA YÖNELİK İHLALLER

 

* Bölgede en az 54 yurttaş gözaltında, 120 yurttaş gözaltı yerleri dışında (sokak, ev baskını) işkence ve kötü muameleye maruz kalırken, en az 63 mahpus hapishanelerde işkence ve kötü muameleye maruz kaldı.

 

* En az 9 yurttaş kolluk görevlilerinin ajanlık dayatmalarına maruz kalırken, 7 yurttaş ise tehdit edildi.

Kolluk görevlilerinin toplumsal gösterilere müdahalesi sonucu en az 68 yurttaş yaralandı. 

 

* Bölgede çocuklarında aralarında bulunduğu en az 174 yurttaş kolluk görevlilerinin işkence ve kötü muamele eylemlerine maruz kaldı.

 

KİŞİ ÖZGÜRLÜĞÜ VE GÜVENLİĞİNE YÖNELİK İHLALLER

 

* Bölge kentlerinde en az 108’i çocuk 2 bin 14 yurttaş gözaltına alındı.

 

* 8’i çocuk en az 308 yurttaş tutuklandı. En az 12 yurttaş hakkında ev hapsi kararı verildi.

 

* Bölgede en az 972 ev/iş yeri baskına uğradı.

 

DÜŞÜNCE VE İFADE ÖZGÜRLÜĞÜNE YÖNELİK İHLALLER 

 

* Bölgede en az 6 etkinliğin gösterimi yasaklandı.

 

* Hakkında toplatma kararı olduğu gerekçesiyle en az 560 kitap veya dergiye el konuldu. En az 1 gazete ve yayın organı baskına uğradı.

 

* Bölge kentlerinde anadili kullanma özgürlüğüne yönelik en az 8 ihlal yaşandı.

 

* 178 soruşturma dosyasında en az bin 60 yurttaş hakkında soruşturma başlatıldı. 20 dava dosyasında 108 yurttaş hakkında dava açıldı.

 

* Aralarında siyasetçi, gazetecilerin bulunduğu 23 dosyada 94 yurttaş hakkında değişik hapis ve para cezaları verildi.

 

* 7 siyasi parti binası,  1 gazete, 1 dernek, 3 kültür kurumu ve 1 belediye binası saldırı veya baskına uğradı. 

 

TOPLANTI VE GÖSTERİ ÖZGÜRLÜĞÜNE YÖNELİK İHLALLER

 

* Kolluk görevlileri tarafından en az 68 toplantı ve gösteriye müdahale edildi.

 

* Valilik ve kaymakamlıklarca en az 3 toplantı ve gösteri iptal edildi. Bölge valileri, 94 defa toplantı ve gösteri yürüyüşlerine dair yasaklama kararı verdi.

 

CEZAEVLERİNDE YAŞANAN HAK İHLALLERİ 

 

* Hapishanelerde en az 109 mahpus istekleri dışında, gerekçe gösterilmeden veya çeşitli gerekçelerle başkaca hapishanelere sevk edildi. 

 

* En az 125 mahpusun sağlık hakkı, en az 1 mahpusun aile görüşü hakkı ihlal edildi.

 

* En az 74 mahpus hakkında soruşturma başlatıldı, ez 40 mahpusa disiplin cezası verildi. 

 

* En az 22 mahpus tecrit ve izolasyona maruz kaldı.

 

* En az 32 mahpusun infazı çeşitli gerekçelerle (kurula çıkmadığı, disiplin cezası, pişman olmadığı, dini ve milli günlerde törene katılmadığı) ertelendi. 

 

EKONOMİK VE SOSYAL HAKLARA YÖNELİK İHLALLER

 

* İş güvenliğinin sağlanmadığı çalışma koşullarında yaşanan kazalarda en az 35 işçi yaşamını yitirdi, 1’i çocuk 32 işçi yaralandı.

 

* En az 1 kişi görevinden alındı, en az 3 kişi hakkında idari soruşturma başlatılarak sürgün edildi.

 

EĞİTİM HAKKINA YÖNELİK İHLALLER

 

* Bölge’de bulunan üniversite disiplin kurulları tarafından en az 1 öğrenciye ceza verildi.

 

KAYYIM ATAMALARI 

 

* Bölgede 7 belediyeye kayyım atandı. 4 belediye hakkında idari soruşturma başlatıldı.

 

* En az 9 belediye eşbaşkanının Pasaportuna emniyet genel müdürlüğü talebiyle “genel güvenlik” tedbiri konuldu. 

 

* En az 6 belediye eşbaşkanı hakkında çeşitli gerekçelerle soruşturma ve kovuşturmalar açıldı.

 

SAĞLIK HAKKI İHLALİ

 

* En az 416 yurttaşın sağlık hakkı ihlal edildi. 

 

ÇEVRE HAKKI

 

* Bölgede en az 5 orman yangını ve ağaç kesimi meydana geldi."