Saziyên hiqûqî û sivîl ên li Wanê, li ser 9 girtîgehên ku serdana wan kirin raporek amade kirin. Di raporê de bal hat kişandin ku girtî ji gelek mafan sûdê wernagirin û hat xwestin ku Desteyên Rêveberiya Girtîgehê û Çavdêriyê bên betalkirin û ev yek jî bi biryarên bêîtaetî pêşî li berdana wan vedike. Komeleya Piştgirî û Alîkariya Hevpar a bi Malbatên Girtî û Hikumxwaran re (TUHAY-DER), Komeleya Hiqûqnasan a ji bo Azadiyê (OHD), Baroya Wanê, Sendîkaya Kedkarên Xizmetên Tenduristî û Civakî (SES), Odeya Hekîman a Wan-Colemêrg rapora ku der barê 9 girtîgehên li Serhat û Herêma Derya Reş de organîze kirine, aşkera kirin. Di rapora ku li Salona Konferansê ya Tahîr Elçî ya Baroya Wanê ji aliyê endamê OHD’ê Ozgur Ecer ve rewşa girtîgehên Tîpa F a Wan û Xelatê, Girtîgeha Tîpa T a Beşîkduzuyê, Girtîgehên Tîpa L ên Panos, Kalkandere, Gîresûn Espiye û Girtîgeha Tîpa S a Îdirê hat vegotin.

 

Ecer da zanîn ku li hemû girtîgehan veguhastina nexweşxaneyan dereng tê xistin û di hin rewşan de jî veguhestin qet pêk nayê û di hin girtîgehan de ji ber ku girtî kontrolên devkî û pêkanîna kelepçeyan qebûl nakin. Ecer da zanîn ku kotaya pirtûkan a navbera 3 û 10 li girtîgehan tê bicihkirin û destnîşan kir ku pirtûkên Kurdî û nameyên Kurdî bi bahaneya 'nayên tercûmekirin' ji girtiyan re nayê dayîn.

 

QEDEXE DIDOMIN 

 

Ecer da zanîn ku rojnameyên muxalîf ên wekî Yenî Yaşam, Evrensel û Bîrgun jî nadin girtiyan û şopandina qenalên televîzyonê yên muxalîf jî bi teknîkê hatiye astengkirin. Ecer bi lêv kir ku li piraniya girtîgehên hatine lêkolînkirin, xwarin hindik tên dayîn û di hin rewşan de jî xwarina ku tê dayîn nayê qebûlkirin û qedexeyên kurs, atolye û aktîvîteyên sporê yên ji ber pandemîk hatine ferzkirin hê jî di meriyetê de ne.

 

Ecer diyar kir ku tecrîda li ser girtiyên ji her du çalakiyan û hevdû dewam dikin, girtî di bin tecrîdeke giran de ne û derfetên wan ên civakîbûnê bi temamî ji destê wan hatine girtin û wiha hat gotin: “Daxwazên wan ên ji bo mafên banga vîdeoyê bi hinceta ku ji bo bikaranîna van mafan binesaziya guncaw nîne, hatine redkirin, lê belê girtiyên din ên ji ber sûcên nelirêtiyê hatine mehkûmkirin, ev maf hatiye dayîn. Her wiha li gelek girtîgehên ku hatin ziyaretkirin, lêgerînên hucreyên rûtîn ên mehekê gelek caran ji armanca wan derbas bûne û li şûna ku li tiştên qedexe kirî bigerin, ode hatine talankirin û hemû eşya li derdorê belav bûne û di dema van lêgerînên hucreyan de jî fermana leşkeriyê li ser girtiyan hatiye ferzkirin.”

 

TIŞTÊN KU DIVÊ BÊN KIRIN  

 

Ecer tespît û tiştên ku divê bên kirin wiha rêz kir; 

 

“*Girtîgeha Tîpa L a Patnosê şil û nem e û ji bo girtî karibin jiyana xwe bidomînin şert û mercên girtîgehê têrê nakin û ji ber rewşa wê ya berê teqez divê were girtin.

 

*Dema li gorî rêgezên hiqûqî yên gerdûnî rêzikên hiqûqî û navneteweyî li ber çavan bê derbaskirin; divê dawî li pêkanînên rêveberiya girtîgehê û personelên ku di encama binpêkirina îşkence, mafê tenduristî û dermankirinê, mafê azadiya şexsî û ewlehiya kesane, azadiya ragihandinê û azadiya ramanê ya ku di encama serlêdanên saziyên me de hatine tespîtkirin, bê dayîn.  Ji bo rêveberî wezîfeyên xwe yên erênî bicih bîne.

 

*Wekî di raporê de tê dîtin mafên herî bingehîn ên mirovî yên girtiyan jî hatine rawestandin û tecrîda ku li ser girtiyan tê ferzkirin gihiştiye asta herî jor. Divê mafê telefonê zêdetir ji girtiyan re bê dayîn û herî kêm derfet bê dayîn ku di lîsteya ziyaretvanan de bi her kesî re têkiliyê deynin.

 

*Girînge ku girtî di şert û mercên girtîgehê de karibin civakî bibin, di dema cezayên xwe de ji têkiliyên civakî qut nebin û ji bo tenduristiya xwe ya fîzîkî û derûnî tevlî çalakiyên qada hevpar bibin. Bi taybetî ji bo girtiyên li girtîgehên bi ewlekariya bilind tên ragirtin, ji bo tendirustiya wan a fîzîkî û derûnî divê tecrîdeke demdirêj an jî bêdem a civakî neyê kirin. Dadgeha Mafên Mirovan a Ewropayê diyar kir ku tecrîdeke bêkêmasî ya hestyarî ya li gel tecrîda civakî ya topyekûn, wê şexsiyetê têk bibe û şêweyê tedawiya ne însanî ya ku nabe ji aliyê ewlekarî yan jî sedemên din ve were rewakirin, pêk bîne. Di vê wateyê de divê careke din girîngiya çalakiyên civakî bê destgirtin.

 

*Ji bo girtiyan amûrên ragihandinê yên herî girîng ku bi derve re têkiliyê deynin û bêyî ku bi temamî ji civakê werin îzolekirin geşedanan bişopînin weşanên periyodîk û ne periyodîk in. Girtî dikarin bi rêya pirtûkan di gelek mijaran de xwe bi pêş bixin û bi rêya rojname û kovaran dikarin pêşketinên civakî bişopînin. Ev rewş hinekî bandora tecrîdê ya li ser girtiyan kêm dike. Lê belê ji ber astengkirina pirtûkên li girtîgehan û qedexeya li ser kovar û rojnameyan, girtî nikarin ji azadiya xwe ya xwegihandina agahî û nêrînan û mafê xwe yê wergirtina nûçeyan di çarçoveya azadiya ramanê de sûdê werbigirin. Divê dawî li van pêkanînan bê anîn, kotaya pirtûkan a ji bo girtiyan bê rakirin û der hal kovar, rojname û qenalên televîzyonê yên li ser mafên ragihandinê ji girtiyan re bên dayîn.

 

*Bi berdewamî girtina girtiyên ku di bin şertên girtîgehê de ne, binpêkirina mewzûata neteweyî û peymanên navneteweyî ye, ji ber ku astengiyên xwegihandina tedawiyê çêdike û ji ber sînordarkirina mafê jiyanê ji ber sînordarkirina tedawiya tibî dibe sedema binpêkirina mafê jiyanê. Divê Wezareta Dadê erkên xwe yên erênî bi cih bîne, girtiyan bigihînin tenduristiyê, ji bo girtiyên ku di şertên girtîgehê de berdewama cezayê wan ne guncaw e li rêyên alternatîf bigerin an jî ji bo taloqkirin an jî taloqkirina cezayê ji ber şert û mercên tenduristiyê tiştên pêwîst pêk bînin.

 

*'Rêziknameya Navendên Çavdêrî û Dabeşkirinê û Nirxandina Mehkûman' ku ne qanûnî ye, destûrê dide rêveberiyên girtîgehan bi otorîteya bêsînor biryarên kêfî li ser girtiyan bidin. Ji ber vê yekê, em banga xwe ya ji bo betalkirina rêziknameya pêwendîdar û sînordarkirina hêzên desteyên çavdêriyê yên girtîgehan, an jî bi temamî rakirina vê pêkanînê dubare dikin."