AKP iktidarının 2015 yılında politika değişikliğiyle başlayan çatışmalı süreçte yaşamını yitirenlerin cenazelerine yönelik saldırılar ve engellemeler 2019 yılında da sürdü. Yıllardır devam eden uygulamalar sonucunda Kürtlerin, cenazelerinin dini vecibelerini yerine getirmesine, örf ve adetlerine göre defin etmesine ve taziye kurmalarına izin verilmiyor. Aksine cenazeler saldırılara maruz kalıyor, taziyeler engelleniyor, defnedilen cenazelerin ise mezarlıkları tahrip ediliyor.

 

Kimi cenazeler aylarca çatışmaların yaşandığı kırsal kesimlerde bırakılırken, kimi cenazeler ise benzer şekilde aylarca morglarda bekletildikten sonra ailelerine teslim edildi. Teslim edilen cenazelerin ise cenaze töreni düzenlenmesi engellendi. 2019 yılının ilk 11 ayında, cenazelerini dini vecibelerini yerine getirmek, toplumsal örf ve adetlere göre defnetmek isteyen 24 aile, polis ve askerlerce engellendi. Söz konusu engellemelere maruz kalan 12 ailenin, taziye kurmasına dahi izin verilmedi.

 

YASALLAŞTIRILDI

 

Anayasa'nın 10. (Herkes, dil, ırk, renk, cinsiyet, siyasi düşünce, felsefi inanç, din, mezhep ve benzeri sebeplerle ayırım gözetilmeksizin kanun önünde eşittir), 17. (Herkes, yaşama, maddi ve manevi varlığını koruma ve geliştirme hakkına sahiptir), 20. (Herkes, özel hayatına ve aile hayatına saygı gösterilmesini isteme hakkına sahiptir. Özel hayatın ve aile hayatının gizliliğine dokunulamaz) ve 24. maddelerinde (Herkes, vicdan, dini inanç ve kanaat hürriyetine sahiptir) belirtilmesine rağmen, 16 Ocak 2016'da Resmi Gazete'de yayınlanan "Adli Tıp Kurumu Kanunu Uygulama Yönetmeliğinde Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmelik" ve "Mezarlık Yerlerinin İnşaası İle Cenaze Nakil Ve Defin İşlemleri Hakkında Yönetmelikte Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmelik" yönetmeliklerle, 2015 yılında başlayan cenazelere yönelik engelleme ve saldırılar yasallaştırıldı.

 

2019'DA CENAZELERE YÖNELİK ENGELLEME VE SALDIRILAR

 

* 18 Mart: PKK Lideri Abdullah Öcalan üzerindeki tecride karşı tutuklu bulunduğu Tekirdağ 2 Nolu F Tipi Cezaevi'nde yaşamına son veren Zülfük Gezen'in cenazesi, polis tarafından ailesinin bilgisi dışında İstanbul'dan Diyarbakır'a getirilerek, zorla defnedildi.

 

* 25 Mart: PKK Lideri Abdullah Öcalan üzerindeki tecride karşı tutuklu bulunduğu Erzurum Oltu T Tipi Kapalı Cezaevi'nde yaşamına son veren Zehra Sağlam'ın cenazesine askerlerce el konuldu. Aile yakınlarının bir araçla eşlik etmesine yalnızca izin verilen cenaze, Muş Varto'da asker ablukasında defnedildi. Bir hafta boyunca Kayalıkale köyün giriş çıkışlarını kapatan askerler, kimsenin taziye ziyaretinde bulunmasına da izin vermedi. 

 

* 24 Mart: PKK Lideri Abdullah Öcalan üzerindeki tecride karşı tutuklu bulunduğu Gebze Kadın Kapalı Cezaevi'nde yaşamına son veren Ayten Beçet'in cenazesi polis tarafından kaçırılarak, gecenin karanlığında sınırlı sayıda aile bireyinin katılımıyla defnedildi. Polis, ailenin taziye kurmasına da izin vermedi. 

 

* 27 Mart: PKK Lideri Abdullah Öcalan üzerindeki tecride karşı tutuklu bulunduğu Mardin E Tipi Kapalı Cezaevi’nde yaşamına son veren Medya Çınar'ın Kızıltepe ilçesinde bulunan Çimenli (Margik) köyüne getirildi. Çınar'ın cenaze törenine katılmak isteyen yüzlerce kişi engellendi, köyde kurulmak istenen taziye çadırına askerlerce el konuldu, çadırı taşıyan traktöre ise para cezası kesildi.

 

* 3 Nisan: PKK Lideri Abdullah Öcalan üzerindeki tecride karşı tutuklu bulunduğu Osmaniye 2 No'lu T Tipi Kapalı Cezaevi'nde yaşamına son veren Siraç Yüksek, Nusaybin'de abluka altında sadece aile bireylerinin katılımıyla defnedildi. 

 

* 6 Nisan: PKK Lideri Abdullah Öcalan üzerindeki tecride karşı tutuklu bulunduğu Elazığ T Tipi Kapalı Cezaevi’nde yaşamına son veren Mahsun Pamay için Şırnak'ın Cizre ilçesinde kurulan taziye engellendi. Polis, taziyeye katılan yurttaşları dışarı çıkardı. 

 

* 17 Mayıs: Dersim’de çıkan çatışmada hayatını kaybeden HPG'li Nevaf Kortak'ın cenazesi, “devletin camisi” denilerek alınmadı. Yol boyunca tabutu defalarca aranan Kortak’ın naaşı aile bireyleri tarafından polis baskısı altında defnedildi. 

 

* 22 Mayıs: Şırnak İdil'deki sokağa çıkma yasağı sırasında hayatını kaybeden Hüseyin Ecer'in cenazesi, 3 yılı aşkın bir süre sonra ailesine teslim edildi. Urfa Kimsesizler Mezarlığı’ndan cenazesi alınan Ecer, Cizre'de abluka altında toprağa verildi.

 

* 25 Haziran: Şırnak Cizre’de ilan edilen sokağa çıkma yasakları sırasında sığındığı bodrumda yakılarak öldürülen Hazal Aslan’ın cenazesi, 40 ay sonra teşhis edilerek ailesine verildi. Polis, Aslan'ın cenazesine katılmak isteyen kitleye müdahale etti, aile dışında kimsenin katılmasına da izin vermedi. 

 

* 18 Temmuz: Tarsus Cezaevi'nde yaşamına son veren Halis Çoşkun için kurulmak istenilen taziye çadırına izin verilmedi. 

 

* 6 Ağustos: Bitlis’in Tatvan ilçesine bağlı Cangıza köyü kırsalında 27 Temmuz'da düzenlediği hava saldırısında yaşamını yitiren HPG'li Ecet Akay'ın (Xelil Çiyazan) cenazesi, 11 gün sonra ailesine teslim edilmesi ardından Tatvan'ın Karşıyaka Mezarlığı'nda abluka altında sadece ailesinin katılımıyla defnedildi. 

 

* 6 Ağustos: Bitlis’in Tatvan ilçesine bağlı Cangıza köyü kırsalında 27 Temmuz'da düzenlediği hava saldırısında yaşamını yitiren HPG'li Ayşe Başaran’ın cenazesi, 11 gün sonra ailesine teslim edildi. Diyarbakır’ın Silvan ilçesine bağlı Susuz Mahallesi’ne götürülen cenaze, asker ablukası altında defnedildi. Taziye kurulması engellenen aile, evinde taziyeleri kabul etti.

 

* 13 Ağustos: Hakkari’nin Yüksekova ilçesinin Dêzê köyünde 28 Temmuz’da çıkan çatışmada yaşamını yitiren HPG’li Welat Çetin ve Ömer Davut Orak’ın taziyesinin kurulmasına izin verilmedi. Evinin bahçesinde kurulmak istenen taziyeye, bu kez "propaganda yapılır" gerekçesiyle izin verilmedi. 

 

* 4 Eylül: Diyarbakır'ın Bağlar ilçesinde bir eve düzenlenen baskında yaşamını yitiren Mücahit Yılmaz'ın cenazesi, 46 gün sonra ailesine verildi.

 

* 18 Eylül: Hakkari’de 6 Temmuz’da yaşanan çatışmada yaşamını yitiren HPG'li Mikdat Örde’nin cenazesi, 43 gün sonra ailesine teslim edildi. 

 

* 24 Eylül: Dersim'de 18 Temmuz'da yaşanan çatışma sonucu yaşamını yitiren HPG'li Muhammed Tara'nın (Avareş Amed) cenazesi 37 gün sonra ailesine teslim edildi. Tara, polis ablukası altında sadece aile bireylerinin katılımına izin verilen merasimle defnedildi. 

 

* 29 Eylül: Hakkari'nin Yüksekova ilçesi kırsalında çıkan bir çatışmada yaşamını yitiren ve 49 gün sonra cenazesi ailesine verilen Muhammet Emin Demir için evin bahçesinde kurulmak istenen taziye, polis tarafından engellendi. 

 

* 30 Eylül: Dersim’de 23 Haziran’da yaşamını yitiren ve 25 Haziran’da Diyarbakır’ın Dicle ilçesinde defnedilen Mahmut Alınbay’ın mezarı, 98 günde 6 kez saldırıya uğradı. 

 

* 2 Ekim: Mardin’in Ömeryan Bölgesi’nde 7 Eylül tarihinde PKK’liler ile askerler arasında çıkan çatışmada yaşamını yitiren Müslüm Gündüzalp'ın cenazesi DNA testi sonucu kesinleşmediği için ailesine verilmedi. Ailenin Urfa’nın Suruç ilçesine bağlı Üveyik (Tirkak) Mahallesi’nde taziye için çadır kurmalarına izin verilmedi. Aile, evinin bahçesinde taziyeleri kabul etti. 

 

* 15 Ekim: Mardin'in Derik ilçesinde yaşanan çatışmada yaşamını yitiren HPG’li Uğurcan Dindar'ın cenazesini 18 gün sonra alan baba Mahmut Dindar, defin işlemi ardından gözaltına alındı. 

 

* 15 Ekim: Bitlis’in Yukarı Ölek (Oleka Jor) kırsalında bulunan Garzan Mezarlığı’ndan 19 Aralık 2017 tarihinde 267 cenaze çıkarılarak, İstanbul Adli Tıp Kurumu'na (ATK) götürülmüştü. 267 cenazeden sadece 5 tanesi ailelerine tarafından teslim alınarak istedikleri yere defin edilebilmişti. DNA eşleşmesi yapılan 11 cenaze dahil olmak üzere toplam 262 cenazenin Mart 2019’da Sarıyer’de bulunan Kilyos Kimsesizler Mezarlığına defnedildi. 

 

* 29 Ekim: Muş Cezaevi’nde 6 Haziran 2012'de kalp krizi sonucu yaşamını yitiren Aydın Kaya’nın, "Em te ji bîr nakin heval (Seni unutmayacağız, arkadaş)" yazılı mezar taşı savcılığın talimatıyla askerlerce kırıldı.

 

* 1 Kasım: Mardin’in Nusaybin ilçesine bağlı Akarsu (Sitilîlê) Mahallesi kırsalında 17 Temmuz 2017'te askerler ile yaşanan çatışmada hayatını kaybeden HPG'li Mahsun Pölat'ın cenazesi 2 yıl sonra ailesine verildi. Aile, çocuklarının vasiyetini gerçekleştirmek için cenazeyi Nusaybin merkezde bulunan Hecheca Mezarlığı’na defnetmek istedi ancak izin verilmedi. Pölat'ın cenazesi, Ömeryan bölgesinde bulunan Çale Mahallesi'nde defnedildi. 

 

* 3 Aralık: Urfa T Tipi Kapalı Cezaevi'nde yaşamını yitiren Emine Aslan Aydoğan'ın defnedilmesi engellendi. Ailesi tarafından Kızıltepe'de kurulmak istenen taziyeye de izin verilmedi. 

 

* 8 Aralık: Ağrı'nın Tutak ilçesinin Soğukpınar (Muşiyan) köyünde askerlerce öldürülen Murat Kaya'nın cenazesi, abluka altında defnedildi.

 

MA / Özgür Paksoy